پژوهشکده ی قرآن و حدیث

چکیده

آن چه که از آموزه های قرآن کریم بدست می آید این است که قرآن کریم در همه ی مسائل زندگی بشر برنامه و سفارش هایی برای زندگی بهترِ او دارد. بهبود رفتار های اخلاقی بین اعضای خانواده یکی از این مسائل است. توصیه های ویژه به فرزندان می کند به طوری که این توصیه ها را بعد از توحید خدا مطرح کرده است که نشان از اهمیت آن دارد. و همچنین سفارش هایی مبنی بر نادیده نگرفتن حقوق فرزندان با بیان نمونه هایی که در جاهلیت رخ داده است می کند و به  همسران برنامه های ویژه می دهد که هیچ روانشناس خانواده نمی تواند ارائه دهد و اگر بشر این برنامه ها را به کار بگیرد قطعاً زندگی سعادتمندانه ای پیش رو خواهد داشت.

 کلید واژگان: اخلاق، خانواده، قرآن، تربیت، روابط متقابل والدین.

مقدمه

خانواده رکن اساسی جامعه‌ی انسانی است و شرط پویایی و استواری آن، وجود روابط صحیح و پایدار میان اعضای آن به خصوص همسران است. تحصیل معرفت به این‌گونه روابط، نیازمند آشنایی هر یک از اعضا با وظایف و اخلاقی خویش است.

قرآن کریم به عنوان عالی‌ترین راهنمای حیات بشر، بهترین هدایت گر در این مسیر است. در نوشتار حاضر، با رجوع به رهنمودهای حکیمانه‌ی این کتاب عظیم، راه‌های تحکیم روابط زن و شوهر و فرزندان در خانواده بررسی شده و با بیان اهمیت و ضرورت بحث، موضوعات ذیل تحلیل گردیده است: اخلاق فرزندان در برابر والدین و بالعکس و اخلاق زن و شوهر در برابر یکدیگر.
اهمیت پرداختن به موضوع اخلاق خانواده، ریشه در اهمیت نهاد خانواده دارد. نهاد مقدس خانواده، رکن بنیادین اجتماع بشری و محمل فرهنگ‌های گوناگون است تا آن‌جا که سعادت و شقاوت امت‌ها، مرهون رشادت و ضلالت خانواده می‌باشد  .

اولین شـرط داشـتن جـامعه‌ای سـالم و پـویا، سـلامت و پـایداری خانـواده اسـت. همه‌ی دستاوردهای علمی و هنری بشر در سایه‌ی خانواده‌های سالم و امن پدید آمده است. علاوه بر این، کارایی و ارزش علم و هنر نیز در صورت برپایی خانواده است و بدون خانواده، نه تنها هویت انسانی بشر نابود می‌شود، بلکه همه‌ی تلاش‌های فردی و اجتماعی نیز در حقیقت بی‌ثمر و نافرجام خواهد ماند.

قرآن کریم، به عنوان برترین نسخه‌ی زندگی و عالی‌ترین راهنمای بشر برای دست‌یابی به حیات طیبه، بخش عظیمی از آیات را به تنظیم و تعدیل روابط اعضای خانواده، حقوق و وظایف همسران و فرزندان اختصاص داده است. رجوع به این آیات الهی، می‌تواند انسان را جهت دستیابی به عالی‌ترین راهکارها در تحکیم خانواده هدایت کند.

اهداف خانواده و اقتضای تأسیس آن ایجاب می‌کند که بانیان آن یعنی زن و شوهر، در تحکیم و پایداری این بنا، نهایت سعی خود را بکنند و با همان انگیزه که بر تشکیل آن اقدام کردند، بر دوام آن اصرار ورزند تا وحدت و پویایی این نهاد مقدس تا پایان حفظ شود. تأکیدات اخلاقی و سفارشات حقوقی کتاب مقدس قرآن و روایات گران قدر ائمه طاهرین(:)، برای تشکیل، تحکیم و تعالی خانواده، بیش از جوانب دیگر حیات بشری است؛ بلکه در یک نگاه کلی، تمامی احکام و دستورات اسلام به نوعی ناظر بر صیانت از خانواده است. بخشی از آن برای تزکیه و تطهیر فرد و بخشی پیرامون اصلاح جامعه و حفظ سلامت آن وضع شده است. 

با سلام و احترام. متأسفانه  شبکه ها و سایت های ضد دینی  با استفاده از برخی آیات قرآن به تمسخر آیات شریف  و ایجاد شبهات و  تخریب چهره اسلام می نمایند. یکی از آیات مورد تمسخر آنان همین آیه شریفه است.معنای صحیح این آیه را چه طور توجیه می نمایید؟ به دلیل بررسی این آیه به نظرات ارزشمند شما بسیار نیاز داریم. انشالله در نوشته ای رمزدار معنای صحیح این آیه را با کمک شما دوستان خواهم نوشت.

صحیفه ی سجادیه کتابی است آموزنده و گنجینه ای است پرمحتوا که بسیاری ازمعارف الهی، مبانی ایمانی، علوم دینی، فرهنگ اسلامی و معالی اخلاق را در بر دارد.

یکی از دعاهایی که از این فرهنگ غنی حکایت دارد و جزء بهترین و کامل ترین دعاهای صحیفه به شمار می آید دعای مکارم الاخلاق می باشد.

دعای مکارم الاخلاق برنامه ی انسان سازی است. حضرت امام سجادعلیه السلام در این دعا خلقیّات کریمه و سجایای انسانی را بیان فرموده است.

آن چه در این نوشتار پیگیری می شود تطبیق فرازهای دعای شریف مکارم الاخلاق با آیات قرآن کریم است. به این معنی که برای فرازهای دعای مکارم الاخلاق آیه یا آیاتی را که از نظر لفظ و یا معنی با متن دعا ارتباط دارند، ارائه کنیم. با توجه به ارتباط تنگاتنگ قرآن کریم و گفتار ائمه اطهارعلیهم السلام این کار به ما کمک می کند که با استفاده از آیات قرآن کریم به شرح و تفصیل فرازهای دعا بپردازیم. از طرفی گفتار ائمه اطهار علیهم السلام خود تفسیر قرآن کریم است؛ در واقع فرازهای دعا نیز به گونه ای به تفسیر آیات قرآن کریم می پردازند.

در این پایان نامه پس از ارائه ی کلیات، به طور مختصر به بیان خلاصه ای از زندگی امام سجاد علیه السلام پرداخته شده است. آشنایی مختصر با صحیفه سجادیه، گفتاری درباره ی دعا، و  گفتاری درباره ی صلوات و جایگاه صلوات در صحیفه سجادیه از دیگر مباحثی است که در فصل دوم این نوشتار ارائه شده است.

تطبیق فرازهای دعا با آیات قرآن کریم –که مهم ترین هدف این نوشتار به حساب می آید- در فصل سوم ارائه گردیده است.

 و بالاخره در فصل پایانی برای اینکه نمونه ای از ارتباط تنگاتنگ آیات قرآن کریم و گفتار ائمه اطهار علیهم السلام  را به  طور مفصل ارائه کرده باشیم، به شرح و تفصیل چند فراز از دعای شریف پرداخته ایم.

واژگان کلیدی:

قرآن کریم، امام سجاد7، صحیفه ی سجادیه، دعا، مکارم الاخلاق.

با سلام و احترام.این پروپوزال با توجه به مکاتب مختلف معناشناسی ازجمله مکاتب معناشناسی پاریس و فرانسه و موسکو و مکتب بن، طبق مکتب بن پی خواهد رفت. و شامل بررسی موارد زیر در آیات قرآن مربوط به واژه مورد نظر خواهد بود.(موضوع سختی خواهد بود اما نتایجش جدید و جالب. انشالله)

سیر تاریخی معناشناسی ،چیستی «معنا» و «معناشناسی» ،کارکرد و هدف معناشناسی ، شاخه های معناشناسی، معناشناسی فلسفی ،معناشناسی منطقی، معناشناسی زبانی، واحد های مطالعه معنا، روابط مفهومی ،شمول معنایی، هم معنایی، چندمعنایی، تقابل معنایی، روابط بینا متنی، روابط همنشینی، روابط جانشینی، بافت یا سیاق ،مولفه های معنایی، حوزه های معنایی، میدان معناشناسی، شبکه معنایی

 منتظز نظرات و پیشنهادات شما دوستان عزیز هستم.
پروپوزال

با سلام
پژوهشگر گرامی، برخی از مهم ترین درخواست هایی که تقاضا دارم در این فصل انجام شود بدین شرح می باشد. لطفا در اسرع وقت نسبت به انجام آن همت بگمارید:
- تقاضا میشود هر یک از اعضا چکیده و خلاصه ای از پایان نامه ی کارشناسی خودشان ارائه کنند.
- تقاضا میشود پژوهشگران محترم موضوع به تصویب رسیده برای پایان نامه ی کارشناسی ارشد خودشان را با توضیحات لازم ارائه کنند.
- تقاضا میشود هر یک از دوستان در طول ترم تحصیلی و یا ترم های گذشته کار تحقیقی و کلاسی داشته اند، خلاصه و نتیجه ی آن را ارائه دهند.
- تقاضا میشود پژوهشگران محترم در صورت تمایل لیستی از فعالیت های علمی خودشان از قبیل مقالات چاپ شده و یا در حال نگارش ارائه دهند.
- در صورتی که شبهه یا سوالی برایتان ایجاد شد میتوانید با طرح آن از نظرات دیگران بهره مند شوید.
- در صورتی که هنوز به عضویت گروه در نیامده اید، پس از ثبتنام اولیه یک نام کاربری و رمز عبور به همراه آدرس ایمیل در ذیل همین پست مرقوم نمایید.

موضوع اصلی کارگروه: «اخلاق پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله»

ریز موضوعات موضوع: اخلاق پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله
- بررسی اخلاق فردی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله قبل از نزول قرآن
- بررسی اخلاق اجتماعی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله قبل از نزول قرآن
- بررسی و تحلیل مسأله ی «امین» بودن پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله قبل از نزول قرآن
- بررسی اصول اخلاقی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله
- بررسی و تحلیل اخلاق فردی انسان در روایات نهج الفصاحه
- بررسی اخلاقیات اجتماعی انسان در روایات نهج الفصاحه
- سبک زندگی جوانان در گفتار و روایات پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله
و.....

پیگیری برنامه ها از طریق وبلاگ پژوهشکده ی قرآن و حدیث

قرآن کریم به عنوان کتاب جامع هدایتی و تربیتی، از طرف خداوند متعال بر قلب پیامبر اکرم ص برای هدایت و تربیت مردم نازل شده است. اصولاً هدف اصلی از ارسال پیامبران و نزول کتاب آسمانی از طرف خداوند متعال، هدایت و تربیت اخلاقی بشر بوده است. از نظر اسلام پرورش و تربیت نفس از جهت اخلاقی، مقدم بر علم و دانش است. زیرا اگر علم اخلاق و تزکیه نفس نباشد، نه تنها به حال فرد و جامعه سودمند نخواهد بود بلکه موجب نابودی بشر خواهد شد. تا جایی که پیامبر اکرم ص می فرماید «من برای اتمام و تکمیل مکارم اخلاق برانگیخته شدم.»
بدون شک قرآن کریم برای پیامبر ص نیز مباحث هدایتی و تربیتی و اخلاقی داشته است. پیامبر اکرم ص به عنوان پیامبر امت برای جذب حداکثری حتما لازم بوده خود را به اخلاق حسنه مزین کنند و طبعا هم همین طور بوده است. در مورد اخلاق پیامبر اکرم ص قبل از نزول قرآن شواهدی وجود دارد. به طور مثال امین بودن حضرت ص قبل از نزول هم در بین مردم مطرح بوده و همه ایشان را به امین بودن قبول داشته اند که نمونه ی آن انتخاب ایشان به عنوان حَکم در بحث نصب حجرالاسود می باشد.
اما آنچه جای تحلیل و بررسی دارد راهکارهای اخلاقی ای است که قرآن کریم در ابتدای نزول و در اثنای آن برای پیشبرد اهداف به پیامبر اکرم ص بیان می داشته است و از ایشان انتظار چنین اخلاقی را داشته است. در ابتدای نزول و با توجه به فضای عصر نزول و مردم آن زمان، قرآن کریم به عنوان وحی الهی و پشتیبان پیامبر اکرم ص یکسری راهکارها برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در بیان مسأله ی نبوت و پس از آن برای جذب حداکثری افراد به اسلام و با توجه به جبهه گیری مشرکان مکه و فضای بت پرستی آن روز، در حوزه ی اخلاق به پیامبر اکرم ص بیان می دارد که طبعاً در آن فضا پیشبَرنده و موثر بوده است. در پاره ای موارد خداوند تعالی مستقیماً او را به طرز رفتار در موقع برخورد با موضوعات مختلفه دستور داده و روش وی را تعیین فرموده است، چنانکه در موضوع مشورت در امور فرماید: «وشاورهم فی الامر» همچنین درباره ی عفو و اعراض از جاهلین و یا درباره ی صبر.
خداوند با دستورات روشن و گاهی مکرر که به پیامبرش می داد، برنامه ی سیره ی زندگی آن حضرت را معین می کرد، و سیره ی عملی آن حضرت مطابق دستورات الهی بود. دستور یاد خدا در هر صبح و شام، فرمان سجده و تسبیح و تهجد و تلاوت قرآن، سیره ی عبادی او را مشخص می کرد.

سؤالاتی که از شما اساتید محترم دارم این است که:
آیا می توان اخلاق پیامبر ص را وحیانی دانست؟
تا چه مقدار از اخلاقیات پیامبر اکرم ص را می توان در قرآن جست و جو کرد؟
آیا دستورات قرآن به پیامبر ص در ابتدای نزول در حوزه ی اخلاق می گنجد؟
مطالعه ی چه منابعی را برای پیگیری این موضوع پیشنهاد می فرمایید؟اگر نکته ای لازم می دانید ذکر بفرمایید.

در پایان از شما  کمال تشکر را دارم.

 واجب تر از واجب  ، و مهم تر از مهم چیست ؟

بسم الله الرحمان الرحیم - سلام بر شما دوستان و رفقای سالک راه خدا

واجب تر از تقلید از مراجع تقلید چیست ؟ در پاسخ به این پرسش حیاتی و مهم که به سرنوشت انسان ها و رشد و کمال و سعادت و خوشبختی - و یا خدای نخواسته ضلالت و بدبختی انسان ها بستگی تام و تمام دارد ، ابتدا موضوع تقلید را شرحی مختصر می دهم . سپس امر حیاتی و واجب تر از تقلید را از زبان عارفان ، بیان خواهم نمود .  تقلید در شریعت به چه معنی است ؟ 

آن چه به عنوان یک اصل اساسی در شریعت اسلام بر همه مسلمین لازم است که به آن اصل عمل کنند ، اصل تقلید در فروع دین و احکام شرعی فرعی اسلام است . بنا بر نظر همه فقهای شیعه ، یک مسلمان یا باید خودش در شریعت ، مجتهد و فقیه باشد - یا باید در انجام همه کار های زندگی خود ، حکم شرعی آن را از مراجع تقلید و فقهای اسلام ، سوال کند و به آن عمل نماید . این اصل مهم را تقلید از فقهای دین در احکام شرعی فرعی اسلام می گویند .

بنا بر  اصل تقلید ، هیچ مسلمانی حق ندارد بدون تحقیق در متون فقهی و اصولی و بدون استناد به کتاب ( یعنی : قرآن ) و سنت رسول الله ( صلی الله علیه و آله ) و بدون توجه به روش و سنت امامان معصومین ( علیهم صلوات الله اجمعین ) طبق نظر شخصی خود ، عمل نماید . هر عملی که یک مسلمان شیعه انجام می دهد از نظر کتاب و سنت و فقه و اصول فقه اسلامی ، یا واجب است یعنی باید انجام دهد - یا حرام است یعنی باید ترک کند ، و یا مستحب است یعنی خوب است که آن عمل را انجام دهد ، و یا مکروه است یعنی خوب است که آن عمل را ترک کند ، و یا مباح است یعنی انجام دادن آن عمل و ترک آن با هم تفاوتی ندارد . 
این احکام خمسه در شریعت اسلام است . هر عمل و کاری یکی از این پنج حکم را دارد .  اکنون می رسیم به پاسخ دادن به این پرسش مهم که : از نظر عارفان ، واجب تر از تقلید درشریعت ، چیست ؟

 برای پاسخ ، سخنی از امام خمینی سلام الله علیه را که عارف کامل است می آوریم و به آن سخن استدلال می کنیم تا آن مقدس مآب هایی که به فرموده عارفان ، کج فهم و کوته نظر و کوتاه فکر و اندیشه هستند ، و یا به قول شهید مطهری در کتاب  جاذبه و دافعه علی علیه السلام : مقدس مآب احمق هستند ، و یا به قول امام خمینی : جمود فکری دارند ، نتوانند اشکال و ایراد بگیرند ، و یا شاید برخی از آن ها  از خواب غفلت بیدار شوند ، و از ظاهر شریعت به باطن اسلام و طریقت و صراط مستقیم اسلام و رسیدن به حق و حقیقت پی ببرند .سخن امام خمینی این است که در سر الصلاه و یا آداب الصلاه به این مضمون می فرماید :اگر مسلمانی با لباس نجس و یا آلوده به نجاست و یا بدن نجس و آلوده به نجاست نماز بخواند ، حکم نماز او چیست ؟ همه فقهای اسلام  می گویند که : نماز او باطل است .خوب ، چه طور شد که از نظر شریعت اسلام ، نماز با لباس نجس و آلوده  و بدن نجس و آلوده ، باطل است ؟ اما با قلب و دل نجس و آلوده به رذایل اخلاقی ، نماز باطل نیست ؟قلبی که به حسد - بخل - عجب و غرور - حب مال و ثروت - علاقه به ریاست و شهوت - هوی و هوس - و ... آلوده باشد ، آیا نماز این شخص باطل نیست ؟ 

پاسخ این است که همان طور که در شریعت اسلام ، نماز با لباس و بدن نجس و آلوده باطل است ، در طریقت اسلام که همان صراط مستقیم است ، نماز خواندن با قلب نجس و آلوده به رذایل اخلاقی ، نیز باطل است .
چه باید کرد ؟ واجب تر از تقلید از مراجع تقلید در احکام نورانی اسلام و در شریعت ، این است که تحت ولایت یک عارف کامل یعنی انسانی که هم شان با انبیاء الهی است و جن و ملک و فرشتگان و ارواح را و بهشت و جهنم را به اندازه انبیاء می شناسد و اسفار اربعه را طی کرده است و هفت شهر عشق و هزار مقام عرفانی و صد منزل سیر و سلوک را زیر نظر عارف کامل قبلی پیموده است و صاحب نفس قدسیه و مطمئنه شده است ، تحت ولایت این عارف کامل و شیخ و پیر طریقت و استاد  اخلاق و عرفان ، حدود 200 رذیله اخلاقی ممکن است در ما باشد ، قلب خود را از این رذایل پاک کنیم و حدود 200 فضیلت اخلاقی در انسان کامل و امامان و انبیاء الهی ممکن است باشد که قلب خود را به این فضایل آراسته و نورانی کنیم . تا چه شود ؟

تا با قلب پاک و به فرموده خدا در قرآن : با قلب سلیم و سالم ، که آلوده و نجس نباشد ، نماز بخوانیم . در غیر این صورت ، نماز ما از نظر شرعی و در شریعت ، باطل نیست - اما از نظر اخلاقی و عرفانی و در طریقت ، باطل است . چون با قلب آلوده و نا پاک و پاک نشده ، نماز خوانده ایم ، نماز ما باطل است .
این اصل مهم در نزد عارفان را هر صاحب عقل سالمی می فهمد و آن را درک می کند ، به جز مقدس مآب های احمق و راضی شدگان به شریعت و مخالفین طریقت عارفان و ..... ادعا های اسلام شناسی این ها که به ظاهرشریعت اسلام  و پوسته اسلام اکتفاء کرده اند و از حق و حقیقت پشت پرده و راز و رمز اسلام بی خبر هستند ، و خود را عالم دین مردم می دانند ، یکی از دلایل عمده و مهم عدم ظهور  و از موانع ظهور هستند . خداوند نسل جاهلان متنسک را که خود را عالمان واقعی دین می دانند براندازد ، تا ظهور نزدیک گردد . و یا مسلمین را قدرت معرفت چنان دهد که بازار این مدعیان که جمود فکری دارند از رونق بیافتد . در نتیجه همه جوانان مسلمان ایران از عارفان کامل که هم درجه با انبیاء الهی و تحت ولایت امام عصر روحی فداه هستند ، بهره ببرند . تا اسباب ظهور مهدی عج و عیسی ع فراهم گردد . و همه مسلمین و مسیحیان عالم با هم متحد شده  و ریشه صهیونیسم ، شیاطین ، هالیوود و فراماسونری را بر کنند و حکومت اسرائیل نابود شود . تا خوبان جهان ، به فرموده قرآن ، وارث زمین گردند .  ان الارض یرثها عبادی الصالحون . 

ازبیانات عارفانه و حکیمانه حضرت آیه الحق عارف واصل استاد جرجانی

نوشته:میرزا  آشیخ سیدابوالسجاد رحیمی اصفهانی

اتلاف وقت 
یکی از محرمات الهی، اتلاف وقت و مشغول شدن به ملاهی است. شما به بیان امام رضا علیه‌السلام در مورد گناهان کبیره در جلد 15 وسائل الشیعه ص 329 نگاه کنید. حضرت در شمارش گناهان کبیره که 34 گناه را می‌شمارند در سی و سومین گناه می‌فرمایند: و الاشتغال بالملاهی. یعنی مشغول شدن به لهو ولعب. 
هر چیزی که انسان را از یک مقصد عالی‌تر و والاتر باز دارد آن لهو و لعب است. لهو یک وقت غنا، موسیقی، تار و تنبور، رقص، فیلم‌های مبتذل، نوارهای نامشروع و صحنه‌های شهوت انگیز است. اینها همه حرام و لهو و لعب است. یک وقت کارهایی است که ثمره‌ چندانی ندارد. وقت گیری پای بعضی از فیلم‌ها، نشستن پای کامپیوتر، بازی کردن با کامپیوتر، با موبایل بازی کردن که رسم شده. امروز دختر و پسر و پیر و جوان فکر می‌کنند این که حرام نیست، سرگرمی است! اتلاف و اسراف وقت، گناه کبیره است. چون از یک مقصد والاتری انسان را باز می‌دارد. 
من توصیه می‌کنم به عنوان یک برادر بزرگتر نسبت به آنهایی که من حق برادری به گردنشان دارم، آنهایی که کوچکترند حق پدری دارم. انهایی که دوستند حق دوستی دارم. من همه برادرها و خواهرها را نصیحت می‌کنم خیلی وقت خودتان را نگیرید با این بازی کردن‌ها و لو به حسب ظاهر مشروع است. اتلاف وقت است. عمرتان تباه و ضایع می‌شود. آن قدر ننشینید پای تلویزیون و کامپیوتر و آن قدر به این موبایل‌ های خودتان ور نروید. آن قدر وقت خودتان را ضایع نکنید. حیف است و حرام است و اسراف عمر است. چیزی بدتر و جرمی سنگین‌تر از اسراف عمر نداریم. جوانی را تباه نکنید. از دست ندهید. 
خدا را گواه می‌گیرم ما که عمرمان تباه و تلف شد. ما ضرر کردیم شما ضرر نکنید. جوان‌ها از این دقایق و لحظه‌های عمرتان بهره‌های مفید بگیرید. حیف است! حیف است! انسان نباید آن قدر خودش را در مقابل این صنعت و تکنولوژی ببازد و این مقدار عمر و ساعت و وقتش تلف شود. 
به جای این کارها انسان کتاب‌های مفید را مطالعه کند، قصص انبیا را مطالعه کند، سرنوشت انبیا را مطالعه کند که قرآن رسماً می‌فرماید: (لَقَدْ کَانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُوْلِی الْأَلْبَابِ) یوسف/111: در قصه‌های اینها عبرت و درس است.  

حضرت آیه الحق عارف واصل استاد جرجانی.